Ιστορία

Για την προέλευση του ονόματος της Μόρφου υπάρχουν δύο εκδοχές. Η πρώτη (L. Ross) αναφέρει ότι σχετίζεται με τη θεά Αφροδίτη και ότι μία από τις ονομασίες με τις οποίες η θεά Αφροδίτη λατρευόταν στον αρχαίο Ελληνικό κόσμο ήταν Μορφώ.

Από το θεά Μορφώ προήλθε το Θεομόρφου. Με τον καιρό παραλήφθηκε το πρώτο συνθετικό «θεό» και έμεινε η γενική Μόρφου. Με την ονομασία Μορφώ λάτρευαν τη θεά Αφροδίτη κυρίως στη Λακωνία της Πελοποννήσου. Συνεπώς αυτή η εκδοχή συνδέει τη Μόρφου με τους Λάκωνες, οι οποίοι ενδεχομένως είχαν κατοικήσει στο δυτικό τμήμα της μεγάλης κεντρικής πεδιάδας του νησιού μας.

Η δεύτερη εκδοχή (Κ. Χατζηψάλτης) αναφέρει ότι το όνομα της Μόρφου προήλθε από τον πρώτο κάτοικο της Μόρφου που είχε το όνομα Θεόμορφος. Τέτοια επίθετα τα οποία έχουν πρώτο συνθετικό το Θεό π.χ. Θεοφύλακτος, Θεόκλητος, Θεοδώρητος, Θεόκριτος συναντάμε συχνά κατά την αρχαιότητα. Για πρώτη φορά, γράφει ο Χατζηψάλτης, το όνομα Θεόμορφος καταγράφεται σε ένα βιβλιογραφικό σημείωμα του Παρισινού κώδικα κατά τον 10ο αιώνα μ.Χ. Η αλλαγή του τοπωνυμίου αυτού συνέβηκε κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας στην Κύπρο (1191 – 1570 μ.Χ.), αφού οι Γάλλοι μη έχοντας τον φθόγγο Θ εις την γλώσσα τους, επρόφεραν το γράμμα Θ ως t. Έτσι το Θεόμορφος και κατά συγκοπήν Θεόμορφος, επροφέρετο ως Theomorpho ή Theomorpho. Την αρχική συλλαβή the ή te οι Γάλλοι την πήραν ως το μόριον de δηλωτικό ευγενείας ή ευγενούς καταγωγής. Έχουμε και τίτλο ευγενίας επί Φραγκοκρατίας τον κόμη de morfou.

Η όμορφη κωμόπολη της Μόρφου είναι κτισμένη στη δυτική κεντρική πεδιάδα της Κύπρου, κοντά στον ποταμό Σερράχη, σε μέσο υψόμετρο 65 μέτρων, η δε διοικητική έκτασή της, ανέρχεται στα 5.636 εκτάρια περίπου. Η πεδιάδα της Μόρφου ορίζεται στα βόρεια από τον Πενταδάκτυλο, στα νότια από το πυριγενές σύμπλεγμα του Τροόδους, στα δυτικά από τον κόλπο της Μόρφου και στα ανατολικά από τη διαχωριστική γραμμή των λεκανών απορροής των ποταμών Πηδιά και Σερράχη – Οβγού.

Η γεωργία στα χρόνια αυτά άρχισε κάπως να αναπτύσσεται. Το πρώτο σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση αυτή έγινε τον Ιανουάριο του 1897 όταν με τον συνεταιρισμό που δημιούργησαν οι Μορφίτες κατόρθωσαν να έχουν 4 πηγές νερού για άρδευση της γης τους. Την τότε εποχή καλλιεργούσαν πορτοκαλιές, λεμονιές και συκαμιές καθώς και διάφορα άλλα είδη. Το 1907 μάλιστα ιδρύθηκε στη Μόρφου δενδροκομείο με τη βοήθεια του διευθυντή Γεωργίας Σαρακωμένου. Από το 1908 άρχισαν να γίνονται στη Μόρφου Γεωργικές Εκθέσεις με εκθέτες γεωργούς, κτηνοτρόφους και βιομηχάνους της περιοχής που προωθούν έτσι τα εμπορεύματά τους. Τον Οκτώβριο του 1932 ιδρύθηκε τελικά το Γεωργικό Κολλέγιο Μόρφου που είχε σημαντική συμβολή στην ανάπτυξη της γεωργίας στην περιοχή. Αξίζει να σημειωθεί ότι από τον Απρίλιο του 1912 ιδρύθηκε υφαντουργείο στην κωμόπολη από το βιομήχανο Γ. Γρ. Δημητριάδη.

Ιδιαίτερη συμμετοχή είχε η Μόρφου στο κίνημα των Οκτωβριανών οπότε καταδικάστηκαν για τα επεισόδια αρκετοί Μορφίτες. Μεταξύ αυτών είναι ο Δήμαρχος Ερατοσθένης Ιερείδης, Γεώργιος Δημητριάδης, Γεώργιος Λαμπρή Τουμπάζος καθώς και οι Οικονόμος Κλήμης Παπαϊωάννου, Χρ. Τομαρίδης, Χρ. Πύργος και πολλοί άλλοι. Επίσης οι Άγγλοι επέβαλαν πρόστιμο 500 λιρών στους κατοίκους για τις ζημιές που προξένησαν σε διάφορα κυβερνητικά υποστατικά.

Η Μόρφου ήταν κατοικημένη από τα αρχαία χρόνια και τούτο αποδεικνύεται από τους πολλούς οικισμούς που έχουν ανασκαφεί ή εντοπιστεί γύρω από αυτήν. Τέτοια είναι τα αρχαιολογικά κατάλοιπα της περιοχής της Τούμπας του Σκούρου, η οποία ήταν κοντά στον ποταμό Οβγό.

Η Τούμπα του Σκούρου ήταν κυπριακή πόλη η οποία κτίστηκε γύρω στα τέλη της μέσης εποχής του χαλκού. Άλλο αρχαιολογικό εύρημα στην περιοχή είναι το Ιερό της Αφροδίτης το οποίο είναι κοντά στο δρόμο που ενώνει τη Μόρφου με τη Μύρτου, και κοντά στην Τούμπα του Σκούρου. Το ιερό ήταν αφιερωμένο στη θεά Αφροδίτη.

Στα βυζαντινά χρόνια η Μόρφου έγινε κέντρο διαμονής των Ακριτών. Οι συχνές επιδρομές των Αράβων ανάγκασαν τον Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Τιβέριο Γ’ να εγκαταστήσει Ακρίτες στην Ατάλεια και στην Κύπρο. Οι Ακρίτες επειδή είχαν προστάτη τους τον Άγιο Μάμα, ίδρυσαν στο στρατόπεδο τους μικρό ναό προς τιμή του. Ακόμη με τους Ακρίτες διαδόθηκαν στο νησί τα ακριτικά τραγούδια όπως διασώζονται μέχρι σήμερα.

Στα χρόνια της Φραγκοκρατίας που ακολούθησαν η Μόρφου παραχωρήθηκε από τον Φράγκο βασιλιά της Κύπρου στον Φράγκο φεουδάρχη Λαουράν ντε Πλεσσίλ. Ο Λεόντιος Μαχαιράς αναφέρει τη Μόρφου ως ένα από τα κέντρα των Κυπρίων χωρικών και δουλοπάροικων που επαναστάτησαν κατά της Φραγκικής κυριαρχίας το 1426, Μετά από μήνες η επανάσταση καταστάληκε, η Μόρφου δε όπως και άλλες περιοχές υπέστησαν κυρώσεις. Ο ίδιος χρονογράφος αναφέρει ως εκκλησίες της εποχής στη Μόρφου αυτές του Αγίου Θεοδοσίου, του Αγίου Πολεμίου και του Αγίου Μάμα.

Στην αμέσως επόμενη περίοδο, αυτή της Τουρκοκρατίας, η Μόρφου αποτέλεσε πρωτεύουσα ομωνύμου κατηλικίου (διαμερίσματος) που ανήκε διοικητικά στην επαρχία Κερύνειας. Οι ασχολίες των κατοίκων της Μόρφου αυτή την περίοδο ήταν η γεωργία, η κτηνοτροφία, το εμπόριο και η βιοτεχνία. Μεταξύ των καλλιεργούμενων ειδών ήταν το βαμβάκι και το λινάρι και η εκτροφή μεταξοσκωλήκων για την παραγωγή μεταξιού.

Για την περίοδο της Αγγλοκρατίας γνωρίζουμε πολλά στοιχεία για την κωμόπολη. Ξέρουμε ότι αποτέλεσε ξεχωριστό δήμο με τους ακόλουθους δημάρχους: Χρ. Λυμπουρίδης (Φεβρ. – Ιουλ. 1884, Φεβρ. 1889 – Οκτ. 1890), Χατζή Αχμέτ Ρασίτ (Οκτ.1890 – Ιουλ. 1894), Μεχμέτ Φετάι ( Ιουλ. 1894 – Δεκ. 1898), Κωστής Γεωργιάδης( Κωστούη ) (1898 – 1913), Ιωσήφ Χειμωνίδης (1913 – 1916) , Κωστής Γεωργιάδης( Κωστούη ) (1916 – 1925), Ερατοσθένης Ιερείδης (1926 – 1943 ), Πολύκαρπος Νικολόπουλος (1943 – 1953), Ιακωβίδης Πολύκλειτος (Μάρτιος 1953 – Σεπτέμβριος 1953), Πολύκαρπος Νικολόπουλος (1953 – 1969), Ιακωβίδης Πολύκλειτος (1969 – 1978), Άντης Παντελίδης (1978 – 1988), εκ περιτροπής ανά εξάμηνο ( 1988 – 1991 ) Ανδρέας Χαραλάμπους, Χριστάκης Χριστοφίδης, Ανδρέας Σιηττής, Ανδρέας Φρυδάς.

Με κανονική πενταετή θητεία Άντης Παντελίδης( 1991 – 1996), Αντιγόνη Παπαδοπούλου (1996 – 2001), Χαράλαμπος Πίττας 2001 – 2016, Βίκτωρας Χατζηαβραάμ από το 2017 μέχρι σήμερα.

Πριν από την ίδρυση κανονικού ελληνικού σχολείου στη Μόρφου τα ελληνικά γράμματα δίδασκαν ιερείς. Γύρω στο 1840 αναφέρεται ότι δίδασκε τα παιδιά της περιοχής ο πατέρας της γνωστής δασκάλας Σαπφούς Λεοντιάδου, Λεόντιος. Το πρώτο ελληνικό σχολείο ιδρύθηκε το 1852 περίπου, στη Μονή του Αγίου Μάμα από τον τότε Μητροπολίτη Κυρηνείας Μελέτιο (1852-1862), με πρώτο διδάσκαλο τον Μιχαήλ Ιωαννίδη (1852-54). Στη συνέχεια υπηρέτησε ο διδάσκαλος Χαράλαμπος Κυριακίδης για 3 χρόνια και το 1858 επανήλθε ο Μιχαήλ Ιωαννίδης που έμεινε μέχρι το 1860. Μετά από τον Ιωαννίδη διορίστηκε ο Σωκράτης Βακιρτζίδης και στη συνέχεια οι Μακάριος Σκλαβούδης, Αλέξανδρος Λουκάς, Αριστοτέλης Παλαιολόγος, και μετά από αυτούς οι Εκτωρ Ιερείδης, Ιωάννης Κυριακίδης και Τηλέμαχος Καλλονάς (1883).

Το 1896 δυστυχώς οι κομματάρχες της Μόρφου μετά από έντονες μεταξύ τους διαφορές ζήτησαν από τον Κυβερνήτη το κλείσιμο του δημοτικού σχολείου, που ευτυχώς δεν πραγματοποιήθηκε.

Το πρώτο νηπιαγωγείο ιδρύθηκε το 1917 και στεγαζόταν στο δημοτικό σχολείο. Φοίτησαν σε αυτό 130 παιδιά με ένα δάσκαλο. Ακόμη ένα νηπιαγωγείο ιδρύθηκε το 1933 κατόπιν αδείας του διευθυντού Παιδείας Κ. Κάλλι με νηπιαγωγούς τις Ιωάννα Χριστοφίδου και Αλίκη Θυμίδου. Πρέπει να αναφερθεί ότι τον Δεκέμβριο του 1908 αποπερατώθηκε το δημοτικό σχολείο που είχε σχεδιάσει ο Σίμος Μενάρδος. Το σχολείο αυτό στην αρχή προοριζόταν για Παρθεναγωγείο αλλά τελικά λειτούργησε ως Αρρεναγωγείο.

Σημαντική συμβολή στην παιδεία της Μόρφου είχε η Ελληνική Σχολή που ιδρύθηκε το 1917 με πρώτο διευθυντή τον Αρσένιο Νικολαΐδη. Παρόμοιο ρόλο διαδραμάτισε το Αναγνωστήριο που δημιουργήθηκε τον Ιανουάριο του 1885 από τον διδάσκαλο Τ. Καλλονά και το οποίο είχε 38 συνδρομητές. Ήταν το πρώτο Αναγνωστήριο στην κωμόπολη. Ένα άλλο Αναγνωστήριο με το όνομα «Ομόνοια» ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 1905 με πρόεδρο τον Κωστή Γεωργιάδη. Αλλά Αναγνωστήρια που λειτούργησαν στη Μόρφου ήταν η Ισότης τον Μάϊο του 1913 με πρόεδρο τον Ν.Γ. Ιακωβίδη, η «Αναγέννηση» το 1913 με γραμματέα τον Γ. Ν. Ιακωβίδη, η «Αναγέννηση» και πάλι το 1924 με πρόεδρο τον Γ. Δημητριάδη και η «Ένωσις» το 1929 με πρόεδρο τον Θεοχάρη Ιωαννίδη.

Πριν την ίδρυση του Σωματείου «Διγενής Ακρίτας» υπήρχε ο Γυμναστικός Σύλλογος «Ελευθέρια» που ιδρύθηκε το 1922, με πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο τους Θ. Ιωαννίδη, Ι.Μ. Μιχαηλίδη, Β. Γαβριηλίδη, Δ.Χ, Μιχαηλίδη, Χ. Ι. Χαραλαμπίδη, Χ. Πασιά και Ι. Κουρουσίδη. Τελικά , τον Απρίλιο του 1931 ιδρύθηκε ο «Διγενής Ακρίτας» με πρώτο διοικητικό συμβούλιο τους: Πολ. Γ. Ιορδάνου, Μενέλαο Χ”Λοϊζή, Χρ. Κουμέρα, Κωνστ. Κουμέρα και Παντ. Τσιαπαρή. Δύο χρόνια αργότερα το 1933, ιδρύθηκε ο «Ηρακλής» που είχε και αυτός ποδοσφαιρική ομάδα.

Στη Μόρφου ιδρύθηκε επίσης «Φιλόπτωχος Αδελφότης» τον Απρίλιο του 1933 για την βοήθεια των πτωχών. Η επιτροπή της Αδελφότητας απαρτιζόταν από 15 μέλη, με πρόεδρο τον κ.Πύργου. Άλλα γεγονότα στη ζωή της κωμόπολης είναι η λειτουργία του σιδηροδρόμου που έγινε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1906, η ίδρυση του πρώτου κινηματογράφου που εμφανίστηκε το 1921 και που ονομαζόταν «Αστέρ-Πατέ».

Το 1973 επίσης η Μόρφου απόκτησε για πρώτη φορά στην ιστορία της τη δική της Μητροπολιτική Περιφέρεια με πρώτο Μητροπολίτη τον Χρύσανθο Σαρρηγιάννη (1973-1996). Σήμερα Μητροπολίτης Μόρφου είναι ο κ. Νεόφυτος.

Η ιστορική αυτή αναδρομή αποτελεί απλή σκιαγράφηση σε πολύ αδρές γραμμές της εξελικτικής πορείας μιας κωμόπολης, που τους κατοίκους της τους χαρακτηρίζει η εργατικότητα και το φιλοπρόοδο αίσθημα τους. Με τα χαρίσματά τους αυτά έκαναν τη Μόρφου «γη της επαγγελίας», με αποτέλεσμα πολλοί να μιλάνε με τα καλύτερα λόγια για τη Μόρφου και τους Μορφίτες.

© Copyright 2024 - Δήμος Μόρφου / Designed & Developed by NETinfo Plc